จริงๆ ในชีวิตการทำงานที่ผ่านมาก็ให้มีเรื่องต้องเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับระบบบัญชีของบริษัทมากบ้างน้อยบ้างแล้วแต่เหตุการ จำได้ว่าสมัยเรียน ป.ตรี ก็ต้องเรียนบัญชีทั้งหมด 4 ตัว เริ่มจากบัญชีเบื้องต้น จนจบที่บัญชีบริหารเป็นตัวสุดท้าย จำได้แม่นว่าในจำนวนครั้งที่มีการสอบผมเคยทำข้อสอบแบบจบข้อและได้คำตอบที่ถูกต้องเป๊ะๆ อยุ่ครั้งเดียวคือเรื่องการทำงบกระทบยอด นอกนั้นสอบกี่ครั้งก็ไม่เคยทำข้อสอบได้จบครบขั้นตอนสักข้อ55+ แถมจบมาก็ไม่เคยเลยที่ต้องนำความรู้เรื่องบัญชีมาใช้กับการทำงาน จนกระทั้งผ่านมาเกือบสิบปีเรื่องการบัญชีเริ่มคลืบคลานเข้ามาเกี่ยวข้องทีละน้อยทีละน้อย เพราะด้วยหน้าที่ที่ต้องเข้าไปแก้ปัญหาให้กับบริษัท เริ่มจากปัญหาเรื่องภาษี บางครั้งต้องไปนั่งคุยถกเถียงเรื่องการคิด Vat หรือปัญหาการออกบิลส่งของแล้วค่อยรวบยอดออกใบกำกับภาษีรวบยอดเมื่อหมดเดือนแล้วเกิดปัญหากับฝ่ายบัญชีของลูกค้า หรือบางครั้งต้องไปนั่งคุยหาสาเหตุกับเจ้าหน้าที่สรรพากรเนื่องจากต้องโดนปรับภาษีจำนวนหลายๆ แสน จึงทำให้ต้องหยิบตำราเก่าๆ ที่เคยเรียนมาหาข้อมูล รวมทั้งขอคำปรึกษากับเพื่อนๆพี่ๆ ฝ่ายบัญของบริษัทที่เคยทำงานร่วมกันมา
หากใครเรียนทางด้านบัญชีมาก็คงจะรู้ว่าระบบงานการบัญชีแบ่งออกเป็นแขนงต่างๆ ได้ 3 ประเภท ((หรืออาจมีมากกว่านี้รึป่าว จำไม่ได้ละ5+) คือ
- บัญชีการเงิน (Financial Accounting)
- การบัญชีต้นทุน (Cost Accounting)
- การบัญชีบริหาร (Managerial Accounting)
บัญชีการเงินเป็นพื้นฐานของระบบงานบัญชีและมีระบบมาตรฐานที่คอยควบคุมบังคับเพื่อความน่าเชื่อถือ ข้อมูลรายงานต่างๆ จะต้องส่งต่อให้กับหน่วยงานรัฐบาลและผู้เกี่ยวข้องและมีส่วนได้ส่วนเสียเช่น หุ้นส่วน, เจ้าของ หรือผู้ลงทุน ฯลฯ
ส่วนการบัญชีต้นทุนและบัญชีบริหาร เท่าที่ผมทราบคือจะไม่มีข้อบังคับหรือรายงานที่จะต้องส่งหรือเชื่อมโยงกับหน่วยงานภายนอก (รัฐบาล) แต่กลับมีความสำคัญกับการใช้ข้อมูลเพื่อการบริหารกิจการภายในขององค์กรเองเป็นอย่างมาก
สำหรับการบัญชีบริหาร คือไม่ว่าจะเป็นกิจการที่ซื้อมาขายไปหรือกิจการที่เป็นโรงงานผลิตจะต้องมีการวิเคราะห์รายงานข้อมูลให้กับผู้บริหารเพื่อตัดสินใจ
ส่วนการบัญชีต้นทุนดูอาจจะไม่ค่อยยุ่งยากเท่าไหร่สำหรับธุรกิจแบบซื้อมาขายไป (จะใช้คำว่าไม่จำเป็นก็คงจะไม่ถูก จำเป็นมากน้อยน่าจะขึ้นอยู่กับขนาดและความซับซ้อนของธุรกิจนั้นๆ มากกว่า) แต่สำหรับธุรกิจที่เป็นโรงงานผลิตสินค้านั้น การบัญชีต้นทุนมีความสำคัญเป็นอย่างมาก เพราะมันช่วยทำให้เกิดการวิเคราะห์ต้นทุนของผลิตภัณฑ์ที่ผลิต เพื่อนำไปสู่การวางแผนเชิงกลยุทธ์และปรับปรุงประสิทธิภาพด้านต้นทุน เป็นสิ่งสำคัญสำหรับหลายฝ่ายที่เกี่ยวข้อง
แม้ว่าการบันทึกบัญชีต้นทุนและการบัญชีการเงินจะสัมพันธ์กันแต่ก็ให้ผลลัพธ์ที่แตกต่างกัน
การบัญชีต้นทุนจะบอกให้รู้เกี่ยวกับต้นทุนในการผลิตสินค้าแต่ละรายการ ในขณะที่การบัญชีการเงินจะแสดงให้เห็นผลกำไรและขาดทุนสำหรับบริษัทโดยรวม
การบัญชีต้นทุนและการบัญชีการเงินใช้ข้อมูลเดียวกันจากบันทึกของธุรกิจและทำงานโดยใช้หลักการเดียวกัน ความแตกต่างระหว่างทั้งสองคือการบัญชีการเงินให้มูลค่าของกำไรและขาดทุนของธุรกิจโดยรวม ในขณะที่การบัญชีต้นทุนจะให้ข้อมูลเกี่ยวกับต้นทุนต่อรายการและกำไรหรือขาดทุนที่เกี่ยวข้องกับผลิตภัณฑ์แต่ละรายการ
ที่เขียนมาข้างต้นคือความเข้าใจของผมแบบกว้างๆ ของ 3 ประเภทของระบบบัญชี และหลายๆ ครั้งที่เวลาศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมก็มักจะเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับการบัญชีบริหารเป็นส่วนใหญ่ จะลงรายละเอียดเข้าไปในระบบบัญชีการเงินบ้างก็เมื่อเกิดปัญหาในองค์กรและต้องลงลึกเข้าไปรับรู้เพื่อมีส่วนช่วยในการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น
ส่วนระบบการบัญชีต้นทุน ผมรู้สึกว่าเป็นเรื่องอยู่ใกล้แต่ก็ไกลตัว ที่พูดแบบนี้ก็เพราะว่าประสบการณ์การทำงานที่ผ่านๆ มา ผมอยู่กับโรงงานการผลิตมาตลอด แต่กลับไม่เห็นว่าผู้บริหารจะให้ความสำคัญกับการบัญชีต้นทุนเลยสักแห่ง หลายๆ ครั้งที่ผมมีข้อสงสัยแล้วนำไปถามกับเจ้าหน้าที่ฝ่ายบัญชี จำได้ว่าไม่มีเจ้าหน้าที่คนไหนสามารถให้คำตอบที่ทำให้กระจ่างได้เลยสักคน (หรือไปถามผิดคนก็ไม่รู้เหมือนกัน5+) บางโรงงานที่ผมทำงานผ่านมาเป็น Sub-Contact เล็กๆ คนงานไม่เกินร้อยคน และเรื่องการบัญชีก็จ้างสำนักงานบัญชีภายนอกทำอีกทีหนึ่ง ซึ่งก็พอเข้าใจได้ว่าเพราะขนาดกิจการที่เล็ก เจ้าของเขาเลยไม่คิดว่าเป็นสิ่งจำเป็น เดือนๆ นึงขอแค่รู้ว่าได้ยอดขายเท่าไหร่ และมี คชจ.เท่าไหร่ (หากเดือนไหนรายจ่ายมากกว่ารายรับก็ไปหยิบยืมหรือขอเบิกเงินล่วงหน้าจากลูกค้าก่อน5+) แต่บางบริษัทที่มีคนงานเกือบๆ ห้าร้อยคนและมียอดขายเดือนละเป็นร้อยล้าน ผมก็ไม่รู้ว่าเขานำเรื่องต้นทุนไปวิเคราะห์และทำรายงานไปใช้ในส่วนใหน (คือถามใครก็ตอบคำถามได้ไม่ชัดเจน หรือเพราะว่าเขาใช้ระบบซอฟแวร์บัญชีที่มันคิดคำนวนให้โดยอัติโนมัติก็ไม่ทราบ)
แต่ที่แน่ๆ เมื่อใดก็ตามที่จะมีการผลิตสินค้าโมเดลใหม่ๆ ผมเองนี่แหละที่มีหน้าที่ต้องทำเอกสารที่เรียกว่า Standard Time เพื่อส่งให้กับทางฝ่ายบัญชี ซึ่งเข้าใจว่าจะนำไปใช้เพื่อเข้าสูตรคำนวนเรื่องต้นทุนของผลิตภัณฑ์นั้นๆ
จนต่อมาเมื่อไม่นานมานี้ที่ได้ทำงานเป็นที่ปรึกษา (General เบ๊) ให้กับบริษัทเปิดใหม่แห่งหนึ่ง ยอดขายปีๆ หนึ่งก็เป็นร้อยล้านเหมือนกันแต่ก็ไม่มีเรื่องของการทำบัญชีต้นทุน บางครั้งน้องๆ เจ้าหน้าที่มาพูดคุยปัญหาเรื่องนี้กับผม ผมถามกลับไปคำนึงว่าไหนลองแจกแจงมาซิว่าหากบริษัทของเราไม่มีเรื่องของระบบการทำบัญชีต้นทุนแล้วมันจะเกิดปัญหาอะไรขึ้นกับบริษัท หรือปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นระหว่างบริษัทกับหน่วยงานของรัฐต่างๆ (เช่น สรรพากร) ซึ่งเจ้าหน้าที่บัญชีนั้นๆ ก็ไม่สามารถอธิบายผมได้
สำหรับผมเองจากการศึกษาจากตำราเก่าๆ ที่เคยเรียนหรือปรึกษาอาจารย์กู๋บ้าง ผมก็พอสรุปเองได้ว่า ผลกระทบสำหรับกิจการ(โรงงานผลิต) ที่ไม่มีหรือไม่ให้ความสำคัญกับระบบบัญชีต้นทุนนั้น ผลเสียก็จะเกิดกับองค์กรเองเสียมากกว่า เช่น ….
(ง่วง ขอตัวไปนอนก่อน นึกได้แล้วจะมาเขียนต่อใหม่55+)
