ทำงานโรงงานมาจนหัวหงอก และก็ต้องอยู่กับงานเรื่องการปรับปรุง ปรับปรุง และก็ปรับปรุงให้ดียิ่งขึ้น และยิ่งๆ ขึ้นอยู่ตลอดเวลา เวลาเข้าประชุมก็มักได้ยินผู้บริหารพูดถึงคำว่า Productivity, Quality, Cost และบลาๆๆๆ จนเมื่อบางครั้งที่เราต้องทำรายงานหรือเขียนโครงการนำเสนอในที่ประชุมก็ต้องนำคำพวกนี้มาใช้เอง คำที่มักได้ยินกันจนชินหูแต่ก็ไม่แน่ใจว่าเราเข้าใจความหมายของมันถูกต้องอย่างที่มันควรจะสื่อหรือไม่ บางครั้งเหมือนจะเข้าใจแต่พอใช้ไปใช้มากลับมานั่งคิดก็งงๆ เองเหมือนกัน
เช่นคำว่า Productivity (ผลิตภาพ, ความสามารถในการผลิต) กับคำว่า Efficiency (ประสิทธิภาพ, ประสิทธิผล) ที่อยากเอามาเปรียบเทียบขยายความให้ฟัง คำสองคำนี้หากไปเปิดดูความหมายจากดิกชันนารีอังกฤษ-ไทย ก็ได้ความความสั้นๆ เหมือนไม่เห็นจะมีปัญหาใด แต่หากไปเปิดดูคำอธิบายจากดิกชันนารีฉบับอังกฤษ-อังกฤษ ก็อาจจะได้คำอธิบายความหมายที่ยาวมากขึ้น แต่การที่จะเข้าใจความหมายของมันอย่างถ่องแท้ ก็ขึ้นอยู่กับว่าผู้นั้นได้เจอะเจอหรือต้องนำคำสองคำนี้ไปใช้ในงานจริงๆ ในแขนงต่างๆ มากน้อยแค่ไหนด้วย
ในงานโรงงานที่เกี่ยวข้องกับการผลิต คำสองคำนี้ถูกนำมาใช้เป็นตัววัดของการเพิ่มผลผลิตด้วยแนวคิดเรื่อง “ประสิทธิภาพ” และ “ประสิทธิผล” ซึ่งฟังแล้วมันคือเหมือนหรือต่างกันอย่างไร ขออธิบายดังนี้ครับ
คำว่า “Efficiency หรือ ประสิทธิผล” หมายถึง ระดับความสำเร็จของวัตถุประสงค์ โดยทั่วไปจะใช้เพื่อพิจารณาผลิตผลซึ่งครอบคลุมองค์ประกอบต่างๆ เช่นว่า ความสามารถในการสนองความต้องการของลูกค้า เช่น คุณภาพ, ประมาณ, ความสะอาด, ความสะดวกสบาย, มารยาทการให้บริการ, เวลาในการส่งมอบ เป็นต้น ผมอ่านเจอการให้ความหมายของหนังสือเล่มหนึ่งเขายกตัวอย่างไว้เช่นว่า;
“โรงงานแห่งหนึ่งสามารถผลิตTV ขาวดำได้เป็นจำนวนมากโดยใช้วัตถุดิบ, จำนวนพนักงาน, เวลาการผลิต และทรัพยากรอื่นๆ ได้อย่างคุ้มค่า แต่ว่า TV ขาวดำไม่เป็นที่ต้องการของตลาด เพราะลูกค้าหันมาซื้อ TV สีกันหมดแล้ว อย่างนี้เรียกว่าไม่มีประสิทธิผล” ผมคิดว่าเป็นการยกตัวอย่างได้อย่างชัดเจน
ส่วนคำว่า “Productivity หรือ ผลิตภาพ, ความสามารถในการผลิต” หมายถึง การใช้ทรัพยากรต่างๆ อย่างคุ้มค่า โดยไม่ให้เกิดความสูญเปล่าหรือความสูญเสีย ทรัพยากรต่างๆ ก็คือปัจจัยที่ใช้ในการผลิต ซึ่งได้แก่ แรงงาน, เครื่องจักร, วัตถุดิบ, เวลา, ฯลฯ โดยทั่วไปแล้วเราจะพิจารณาเรื่องประสิทธิภาพจากปัจจัยการผลิตที่ใช้จริงกับปัจจัยการผลิตมาตรฐาน ผลที่ได้คิดเป็นเปอร์เซ็นต์
จึงกล่าวได้ว่าประสิทธิผลเป็นเรื่องของความถูกต้อง และมีความสัมพันธ์กับคำว่าประสิทธิภาพอย่างใกล้ชิด การทำอะไรก็ตามอย่างมีประสิทธิผลไม่ได้หมายความว่าจะต้องมีประสิทธิภาพเสมอไป และในทางกลับกัน การทำงานอย่างมีประสิทธิภาพก็อาจจะไม่มีประสิทธิผลเช่นกัน
(ขอบคุณข้อมูลบางส่วนจากหนังสือ “Basic Productivity Improvement ของสถาบันการเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ”)
